Ngành cảng biển – Khu vực Cái Mép Hạ là mảnh đất màu mỡ cho các doanh nghiệp Logisitics

UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đề xuất phát triển khu thương mại tự do (FTZ – Free Trade Zone) tại Cái Mép Hạ trong giai đoạn 2021 – 2023, tầm nhìn đến năm 2050.
Việt Nam đang là điểm đến của các nhà sản xuất trên thế giới nhờ ưu thế về nhân công giá rẻ và chính trị ổn định. Việc phát triển khu thương mại tự do có thể giúp Cái Mép Hạ trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của thế giới.
Các công ty niêm yết hiện đang sở hữu cảng nước sâu tại Cái Mép – Thị Vải như GMD (Gemalink) và SGP (CMIT – SSIT) sẽ được hưởng lợi từ xu hướng phát triển này.
Hệ thống cảng của Trung Quốc, Singapore và Malaysia có sản lượng hàng hóa đứng đầu thế giới là ví dụ điển hình của việc phát triển mạnh các khu thương mại tự do.

UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đề xuất phát triển khu thương mại tự do (FTZ – Free Trade Zone) tại Cái Mép Hạ giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050

Tại diễn đàn Logistics Việt Nam được tổ chức ngày 01 – 02/12/2024, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có đề xuất với Thủ tướng Chính phủ về việc phát triển khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ và sân bay quốc tế Long Thành.

Phát triển FTZ sẽ tiết kiệm được thời gian luân chuyển hàng hóa, tiết kiệm chi phí vận chuyển cho chủ hàng. Giải quyết vấn đề hiện có, đó là cụm cảng Cái Mép – Thị Vải (CM – TV) đang thiếu khu vực Logistics hậu cảng và hệ sinh thái dịch vụ hỗ trợ. Phần lớn lượng hàng hóa XNK vẫn đang thực hiện các công đoạn khai thác như đóng container, kiểm định, khai quan… tại cảng ICD ở các tỉnh khác, sau đó vận chuyển bằng sà lan đưa lên tàu mẹ tại khu vực CM-TV.

Khu thương mại tự do là khu vực do nhà nước xác định, hàng hóa của nước ngoài có thể đem đến xử lý, chế biến, chia tách, đóng gói, gia công mà không chịu thuế xuất nhập khẩu. Các khu thương mại tự do thường được tổ chức xung quanh các cảng biển chính, sân bay quốc tế và biên giới quốc gia – những vùng có nhiều lợi thế về thương mại.

Miếng bánh “béo bở” thu hút nhiều tập đoàn kinh tế lớn

Ưu điểm nổi bật của khu thương mại tự do sẽ tạo tiền đề để Việt Nam có thể trở thành khu vực trung chuyển hàng hóa của thế giới:

Miễn thuế xuất nhập khẩu:
- Hàng hóa xuất khẩu từ khu FTZ ra nước ngoài.
- Hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài vào khu FTZ và chỉ sử dụng trong khu FTZ.
- Hàng hóa chuyển từ khu FTZ này sang khu FTZ khác.
Hàng hóa có thể được lưu trữ trong khu FTZ vô thời hạn.
Hàng hóa chỉ phải chịu thuế xuất nhập khẩu khi có giao dịch giữa khu FTZ với khu vực tiêu dùng nội địa.

Việt Nam đang là điểm đến của các nhà sản xuất trên thế giới nhờ ưu thế về nhân công giá rẻ và chính trị ổn định. Do đó, việc hình thành Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ gắn với hành lang công nghiệp – đô thị Đông Tây (dài gần 300km) từ Mộc Bài (Tây Ninh) là hướng đi cần thiết, sẽ mở ra dư địa tăng trưởng rất lớn đối với ngành cảng biển.

Hiện nay, Việt Nam đã thí điểm phát triển khu thương mại tự do tại Đà Nẵng với nhiều chính sách ưu đãi được quy định chi tiết tại Nghị quyết số 136/2024/QH15. Các ưu đãi trong khu thương mại tự do Đà Nẵng được áp dụng tương tự như chính sách trong khu kinh tế.

Một số doanh nghiệp đã đề xuất làm Cảng Cái Mép Hạ như: Gemadept (GMD), Liên doanh Besix – Boskalis – Hateco, CTCP IMG Innovations, Liên doanh Geleximco – SCIC – ITC, CTCP XNK Quốc tế Tân Đại Dương và Sun Group.

Ngoài ra, các công ty niêm yết hiện đang sở hữu cảng nước sâu tại CM – TV như GMD (Gemalink) và SGP (CMIT – SSIT) cũng được hưởng lợi từ xu hướng phát triển này.

Khu thương mại tự do là mô hình khá phổ biến, được triển khai hiệu quả tại nhiều quốc gia tại khu vực Châu Á. Qua đó, đưa những quốc gia này trở thành trung tâm hàng hóa toàn cầu

Trung Quốc: Thượng Hải được thí điểm thành lập FTZ vào năm 2013, nhằm thu hút thêm đầu tư nước ngoài, thúc đẩy thương mại và hội nhập khu vực. Thượng Hải được chọn vì vị trí địa lý thuận tiện cho giao thương và có hoạt động kinh tế phát triển hơn đáng kể so với các thành phố lớn khác. Đến nay, Cảng Thượng Hải là cảng sôi động với sản lượng thông quan lớn nhất thế giới.
Singapore: Gần 70% GDP của Singapore đến từ thương mại quốc tế, trong đó FTZ đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy các hoạt động thương mại và đầu tư. Singapore đang có 10 khu FTZ, giúp nâng tầm vị thế của Singapore trở thành trung tâm trung chuyển lớn nhất thế giới. Singapore là cảng container nhộn nhịp thứ hai trên thế giới và là trung tâm trung chuyển lớn nhất, xử lý khoảng 1/5 lưu lượng trung chuyển container trên thế giới. Nhờ các FTZ và chiến lược thương mại tự do, Singapore đã chuyển mình từ một quốc gia nghèo tài nguyên sang một trung tâm kinh tế toàn cầu chỉ trong vài thập kỷ.
Malaysia: Tanjung Pelepas, Port Klang… là những FTZ lớn ở Malaysia. Hiện nay, 10 khu FTZ ở Malaysia đều có vị trí chiến lược gần các cảng, sân bay, đường cao tốc và đường sắt lớn. Vị trí chiến lược này cho phép vận chuyển hàng hóa và nguyên liệu một cách liền mạch, giảm thiểu thời gian vận chuyển. Trong năm 2023, hai cảng Port Klang và Tanjung Pelepas lần lượt được xếp hạng thứ 12 và 19 thế giới về sản lượng thông quan.

Đi kèm với những lợi ích to lớn, FTZ cũng tiềm ẩn một số rủi ro

Nguy cơ trở thành kho lưu trữ, phân phối hàng nhái, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Nguy cơ trở thành điểm trung gian cho các các doanh nghiệp buôn lậu, lẩn tránh các chính sách, pháp luật về thuế.

Hình 1: Mô phỏng khu vực cảng Cái Mép Hạ khi đưa vào hoạt động